Twórcą terminu „pracoholizm” jest amerykański psycholog Wayne E. Oates, który nadał „niekontrolowanej potrzebie nieustannej pracy” miano nałogu. Porównał go do alkoholizmu, wskazując na analogię w zachowaniu osób, które nadużywają alkoholu i tych, które satysfakcję odczuwają tylko wówczas, kiedy pracują. Orientacja na jeden czynnik pozwalający poczuć się dobrze, prowadzi do braku równowagi, stresu i uzależnienia.
Pracoholicy nie muszą spędzać wielu godzin na aktywnościach zawodowych. To także osoby, które nawet wówczas, gdy nie pracują nieustannie myślą o pracy, a kiedy nie mogą jej wykonywać, odczuwają dyskomfort.
Czym innym jest sytuacja, kiedy pracujesz dużo, ale zachowujesz zdrowy dystans do kwestii związanych ze swoim życiem zawodowym.
Kiedy zaangażowanie w pracę staje się uzależnieniem?
Granicę między byciem aktywnym zawodowo i skutecznym w podejmowanych przez siebie działaniach na polu zawodowym a przymusem pracy niekiedy trudno dostrzec. Wynika to z faktu, iż pracoholizm jest jedynym akceptowalnym społecznie uzależnieniem. Osoba, która jest zapracowana, zazwyczaj postrzegana jest przez innych jako odpowiedzialna, dokładna i rzetelna. To cechy charakterystyczne dla tych, którzy prowadzą modelowy styl życia. Praca to także droga do osiągnięcia sukcesu, który przez wiele osób utożsamiany jest ze szczęściem.
Odbiór tej sytuacji przez osobę zaburzoną jest mylny, gdyż najczęściej wypiera ona informacje dotyczące tego, że coś jest z nią nie tak. Dzieje się tak również dlatego, że wiele pracodawców chwali tych pracowników, którzy bez reszty poświęcają się kwestiom zawodowym. Wzmacniają tym samym poczucie u pracoholika, że nie tylko nie robi nic złego, ale radzi sobie lepiej od innych.
Kiedy czujesz, że:
- praca jest głównym sensem twojego życia,
- zaniedbujesz kwestie związane z życiem osobistym na jej rzecz,
- swoją wartość postrzegasz tylko i wyłącznie przez pryzmat tego ile i jak pracujesz,
- nieustannie myślisz o tym, że musisz pracować,
zachodzi ryzyko, że jesteś osoba uzależnioną od pracy.
Co to oznacza dla ciebie?
Stres
Przeprowadzone w Polsce badania pokazują, że pracoholicy żyją w chronicznym stresie. Pojawia się presja rywalizacji i potrzeba pogoni za sukcesem. Takie osoby bardzo często uzależniają się od pieniędzy, które wydają na szybkie i łatwe przyjemności, aby rozładować narastające napięcie.
Chroniczny stres prowadzi do problemów ze zdrowiem. Do najczęstszych zalicza się:
- problemy z sercem,
- zaburzenia w funkcjonowaniu układu pokarmowego,
- łysienie,
- przyrost masy ciała,
- napięciowe bóle głowy,
- osłabienie układu odpornościowego,
- pogorszenie kondycji psychicznej.
Zaburzone postrzeganie własnej osoby
Oprócz kwestii związanych z kondycją psychiczną pojawia się szereg innych problemów, jak chociażby brak obiektywizmu w ocenie własnej pracy. Z uwagi na to, że pracoholikami bardzo często stają się osoby z tendencją do perfekcjonizmu, nigdy nie są one zadowolone z efektów podejmowanych przez siebie działań. Powoduje to, że coraz wyżej stawiają sobie poprzeczkę i coraz więcej czasu spędzają w pracy bądź na myśleniu o tym, co jeszcze powinny zrobić. Takie zachowania określa się mianem kompulsywnych.
Kompulsje to powtarzające się zachowania lub akty umysłowe, które stają się przymusem. Ich celem jest zapobieganie lub zmniejszanie niepokoju związanego z obsesją, w tym przypadku z obsesją pracy. Jako że mają one charakter doraźny, zachodzi prawdopodobieństwo, że będą powtarzane w przyszłości.
Praca jako rekompensata
Istnieje pogląd, że pracoholizm bardzo często pojawia się u osób neurotycznych, u których zachodzi rozbieżność między tym, kim jestem, a tym, kim chciałbym być. Ciągłe działanie, rzucanie się w wir pracy może znacząco wpływać na podniesienie samooceny. Jak działa ten mechanizm?
Ryzyko zapadnięcia na to zaburzenie wzrasta w sytuacji, gdy inne potrzeby życiowe nie są zaspokojone: w małżeństwie, życiu rodzinnym, a także w przypadku osób samotnych.
Brak samoakceptacji, poczucie odrzucenia w takich sytuacjach, prowokuje konieczność podjęcia działań, które zmienią ten stan rzeczy. Praca, która kojarzy się z prestiżem, sukcesem, szacunkiem wydaje się być idealnym rozwiązaniem. Rekompensuje inne braki i staje się w ten sposób wartością nadrzędną.
Relacje z otoczeniem
Pracoholik ma nie tylko wpływ na własne życie, ale także na życie osób z najbliższego otoczenia. Ciągle nieobecny, zajęty budowaniem swojej kariery i wizerunku, zapomina o potrzebach najbliższych. Bardzo często nie rozumie ich pobudek, kiedy starają się uzmysłowić mu, że tęsknią za jego obecnością. Pojawiają się problemy z komunikacją, poczucie odrzucenia ze strony partnerów i dzieci, które mogą przez to nabyć mylne wyobrażenie na temat tego, czym jest bliskość i rodzicielstwo.
Problemy ujawniają się także na płaszczyźnie relacji przyjacielskich. Brak czasu i zrozumienia dla odmiennego stylu życia znajomych sprawia, że taka osoba zapada w samotność. Tworzy się koło zamknięte, gdyż aby zniwelować dyskomfort związany z tą sytuacją, pracoholik bierze na siebie jeszcze więcej obowiązków zawodowych.
Jesteś pracoholikiem. Co dalej?
Jak w przypadku każdego zaburzenia i tutaj istotna jest rzetelna diagnoza. W tym celu warto udać się do profesjonalisty. Osobami najbardziej kompetentnymi w stawianiu diagnozy są odpowiednio przeszkoleni certyfikowani specjaliści terapii lub psychoterapii uzależnień.
Działania diagnostyczne polegają w głównej mierze na przeprowadzeniu wywiadu z osobą zaburzoną i z osobami z jej najbliższego otoczenia. Z pewnością pojawią się pytania dotyczącego tego, ile czasu spędzasz w pracy, jak ją oceniasz i czy w przypadku jej przerwania odczuwasz napięcie i niepokój.
Zaburzenie takie jak pracoholizm ma bardzo często charakter wieloczynnikowy, dlatego tak ważne jest, aby szukać pomocy u specjalistów. To osoby, które projektują proces leczenia i pomagają pacjentowi przejść przez kolejne jego etapy. Warto także wiedzieć, że terapeuta jest osobą, która nie narzuca interpretacji pewnych zjawisk czy rzeczy, a jedynie ułatwia zrozumienie ich.
Decyzja o podjęciu terapii powinna być świadoma i zorientowana na szczerość. Pomoc w formie psychoterapii może uzyskać tylko osoba, która sama się po nią zgłosi. Niestety zaledwie nikły procent osób doświadczających podobnych zaburzeń korzysta z niej. Najczęściej są to osoby, które doświadczają już problemów ze zdrowiem, bądź robią to pod wpływem rodziny.
Doskonałą analogią jest tutaj mechanizm, który funkcjonuje w każdej poważnej firmie czy przedsiębiorstwie. Zawsze wtedy, gdy efekty nie są zadowalające bądź pojawiają się problemy, dokonuje się dogłębnej analizy dotychczasowych działań. Pozwala to dostrzec faktyczne braki czy błędy i na tej podstawie stworzyć strategię naprawczą. To domena ludzi sukcesu, którzy mają dogłębną świadomość tego, że każdy, nawet najlepszy pomysł wymaga weryfikacji i adaptacji do panujących warunków.
Zauważyłeś, że masz skłonność do stania się pracoholikiem. Jak się przed tym bronić?
Nawet geniusz nie osiągnie nic bez odpowiedniego nakładu pracy. Bardzo istotna jest jednak odpowiednia jej organizacja. Dokładnie tak samo wygląda to w przypadku osób, które dążą do równowagi pomiędzy życiem zawodowym i osobistym.
Poniżej znajdziesz kilka wskazówek jak skutecznie bronić się przed pracoholizmem:
1. Ustal, ile godzin dziennie chcesz poświęcić na pracę i trzymaj się tego.
2. Naucz się powierzać zadania innym i podziel się odpowiedzialnością za sprawne ich wykonanie.
3. Zarezerwuj czas dla rodziny, przyjaciół, znajomych i bądź wtedy tylko dla nich.
4. Postaw sobie, swoim przełożonym, partnerom biznesowym granice dostępności, tak aby twoja sytuacja zawodowa była jasna, przejrzysta i dogodna dla wszystkich zainteresowanych.
5. Pozwól sobie na relaks. Postaw na siebie, swoje zainteresowania, pasje i rozwijaj je konsekwentnie.
6. Zapytaj o ocenę twojego funkcjonowania osoby z najbliższego otoczenia. Rzetelna informacja na twój temat to pomocna informacja zwrotna.
7. Z pewnością jest coś, co kiedyś sprawiało ci radość. Może warto do tego wrócić.
Powodzenia!
